Петрарка, како предвесник на ренесансата, но сè уште под влијание на средновековната литература, творел на латински јазик сметајќи го за официјален јазик.Сепак, дел од творештвото го пишувал на народен јазик, оној дел од творештвото кој не го сметал вреден, а кој излегувал од неговата душа. Тоа се песните посветени на Лаура пишувани 30 години и собрани во збирката „Канцониер“.
Лаура е неговата вечна љубовна тема, неговата неостварена и недостижна љубов. На моменти таа љубов е платонска, слична на онаа на Данте кон Беатриче, но многу почесто Петрарка копнее кон телесното. Тој сака да ја допре, да ја гали, да биде со Лаура. Тој се восхитува на нејзината телесна убавина, на нејзиното лице, очи, усни. Таа не е светица. Но, сепак, воспитан во патријархален дух, тој не си дозволува да направи покрупен чекор и да ја оствари таа „забранета“ љубов - и затоа само копнее по неа.
„Канцониерот“ содржи 366 песни (317 сонети, 29 канцони, 9 сестини, 7 балади и 4 мадригали).
Петрарка го усовршува сонетот - давајќи му конкретен облик од две катрени и две терцини со рима: АББА, АББА, ВГД, ВГД, наречен петраркистички сонет.
Мотивите во „Канцониерот“ се претежно љубовни. Само мал дел песни се со патриотски, религиозни и филозофско-критички мотиви.
Песните во „Канцониерот“ се поделени на два дела: за време на животот на госпоѓа Лаура и по смртта на госпоѓа Лаура.
Во првиот дел, уште на почетокот се среќаваме со збунетоста на лирскиот субјект од силните љубовни чувства кои го облеваат и со кои не знае и не може мирно да живее. Затоа тој почнува со бегање од реалноста и со бегање во осамени места каде се обидува да сфати што му се случува.
10.
Со чекор бавен, осамен јас шетам
замислено низ тие пусти места;
со буден поглед гледам толку честа
од човек трага овде да не сретнам.
Од луѓе друга заштита, јас сметам -
од нивното љубопитство - и нема.
Јас, кој поза ладна пред нив земав,
изгорувам со свој`та душа клета.
И, чинам, знае секој рид и река,
планините и тие магли сиви
за животов во самота што пека.
Па, иако патиштава се диви,
јас не се скрив: Амор ме стигна еднаш
и в разговор ме сплетка сладок веднаш.
Недостижната љубов е причината која го присилува лирскиот субјект да бега во осамени места, далеку од луѓето кои можеби ќе ја откријата неговата тајна. Изморен од „ладната поза“ пред светот тој се одмара во осаменоста каде може послободно да им се препушти на љубовните чувства.
13.
Од час во час сред други жени слични
Ми иде Амор, но во Нејзин лик,
и колку тие помалку се лични,
јас повљубен сум толку секој миг.
Мој благослов на местото, на саатот
во кои мојот поглед висост мерна!
И велам: „Душо, да и бидеш верна!
(За толку чест и тежи тоа злато!)
Од Неа мисла љубовна ти стигна,
кон вишини те праќа штом ја следиш
со малку грижа што на друг му годи.
Од таму флуид - цврстина те води,
од десно патот до Небо Те дигна!“
И горда надеж духов ми го среди.
Поетот (лирскиот субјект) ја идеализира убавината на саканата Лаура споредувајќи ја со другите жени и возвишувајќи ја над сите. Се потсетува и го благословува моментот кога се вљубил бидејќи љубовните чувства му ја полнат душата и го прават да се чувствува поблиску до возвишувањето, поблиску до Бога.
18.
Кога сум свртен накај таа страна цел,
Каде преубавото лице на љубената ми свети,
А во мислите мои оган засвети
што ме пече и гризе дел по дел,
Јас, кој стравувам дека срцето да ми издржи нема
И гледам наскоро крај на животната младост,
Заминувам како слепец без чувства,
Кој не знае каде оди, сепак да засане нема.
Бегам така пред смртните цели;
Ама не сум доволно итар за мечтата моја
Да ме остави сам - пак ќе ги следи чекорите мои.
Молкум одам, оти со зборовите очајни, нели,
Сиот свет би го расплакал, а желба е моја
Во самотија да ги пролеам солзите свои.
Љубовната болка од ден на ден станува сè понеиздржлива. Копнежот е толку силен што не може да избега од него, тој и во смртта ќе го прати. Неговата болка прераснува во очај кој кога би го опишал со зборови целиот свет би го расплакал. Затоа одлучува да се осами и да се ослободи во плач.
Љубовта предизвикува противречни чувства. Тој е ту тажен, ту среќен; ту го возвишува, ту го проколнува моментот кога се вљубил.
61.
Благословен нека е и ден и месец и доба,
Година, час, миг златен, она време
И волшебен крај и место каде
Среќа дупла, двојно в пранги ме стави.
Благословен нека е мигот прв,
Што в пранги ме стави со љубовта мене,
И лак и стрела што срце ми бодат,
И раните кои на срце ми лежат.
Благословени нека се гласовите сите
Со кои со воздух, копнеж и солзи без број
Бедно го викав на госпоѓата името желно.
Благословени нека се хартиите на кои
Пишам во нејзина чест, и мислата која
и припаѓа нејзе и на ниедна друга.
Негова муза, негова инспирација за пишување е токму таа. Ја благословува што му ги дарува тие моменти на вдахновеност и и ветува вечна љубов само нејзе.
90.
Разиграни на ветер беа коси злати;
Се мрсеа во безброј јазли што се веат.
А нежни блесоци неизмерно се леат
Од очите во кои светлоста се мати.
На она нежно лице тен на жал се плати.
Што вистини, што привид тие црти беа
- јас не знам. Само - срце в мамка штом се фати
Зар чудо е што пламнав мигум не на смеа?
Ах, одот Нејзин беше не како на смртен,
а ангелски. И тие зборови - не земни -
не звучеа од грло: беа балсам благ!
Дух неземски ќе беше и кон Бога свртен
Јас тоа што го видов. Сега - нека темни!
Кој рана зацелил и покрај спуштен лак?
Убавината на Лаура е надземна, со „коси злати“, „нежен тен“, ангелски од, а нејзините зборови и нејзиниот глас се лек за душата на поетот. Иако можеби посакува да се оттргне од канџите на недостижната љубов, сфаќа дека тоа не можно - зашто тешко заздравува оној што еднаш е ранет од стрелата на Амор.
132.
Ако љубов не е - што ли сега бладам?
Ако е, пак, љубов, Боже! - каква, која?
Добра ли е?... Зошто има смртна боја?
Лоша ли е?... Зошто, тогаш, слатко страдам?
Ако пламнав - зошто солзи, клетви бројам?
Ако злото расте - помага ли јадот?
О, ти жива Смрт! О, тие зла од адот!
Јас се гневам на нив, тие ми се ројат!
Ако, пак, ги барам - не сум прв што кукам.
Ветришта ме гонат, сам во дупнат чамец,
најден сред бран, на ветришта, без весла.
Ако невешт талка и од бранот пука
- тогаш не знам сам во каков паднав мамец:
зиме сиот горам; лете в студ се тресам!
Немир, немир, немир. Недостижната и никогаш остварена љубов предизвикува противречни чувства. Во борбата меѓу срцето и разумот нема победник. Кој не почувствувал никогаш не може да знае како е да сакаш и да бидеш свесен дека таа љубов нема среќна завршница. Во безизлезот поетот се чувствува како тоне („во дупнат чамец“), сосема загубен и без можност да го најде вистинскиот пат („без весла“). Контрастот „зиме сиот горам; лете в студ се тресам“ точно ја покажува состојбата во која се наоѓа вљубениот - трескавичен безизлез!
134.
Не, нема мир, ни војна, ниту враг;
се плашам в надеж, стинеам и горам;
се влечам в прав, со облаци се борам;
за сите туѓ, ги барам сите пак.
Во власта нејна злото не го корам.
Ни тоа иде, гнетот и е драг;
Амор не убива, но оковот е јак,
сред живот - бескрај само мака творам;
Без очи гледам; нем - за болки зборам
јас барам спас за гибел и за жед,
се мразам сам, го сакам сиот свет.
Од бол сум жив; од плачот насмев творам;
и смрт, и живот, проклетство ги сви,
а виновна си Дона само ти.
Во следните сонети немирот е во постојан растеж. „Судирот на противречности“ е најприсутен во најпознатиот, најпреведуван 134. сонет.
Состојбата на: мир и војна, тлеење и пламен, земја и облаци, осаменост и потреба од луѓе; на постојано противречни и контрастни чувства се опишани во овој сонет. Тој станува повеќе дух (кој не мора ниту да гледа, ниту да зборува) отколку жив човек кој бара спас во смртта, кој почнува да се мрази самиот себе. Љубовта, односно Лаура (дона - госпоѓа) е таа која го направила толку несреќен, но и среќен истовремено. Иако ја посочува како виновник, тој не ја обвинува, зашто љубовта е сепак благородно чувство, а не грев.
220.
О, љубена моја, кажи го те молам крајот
На златната ти свилена коса?
А, румената ти ружа, дал растела во рајот,
Што така занесно обравчиња ти роси?
Забите ти бисер и устата ти мала
Ги зеде, кој знае, од езеро жива;
А убавината, кажи, од кај ли паднала
На мраморното ти чело, кое венец скрива?
Ангелите дал ја пеат таа песна во рајот,
Љубов што носи, ил солзи леат, росат
За огромната тага ил пак радост носат?
Дал запалило сонцето пламен во тие очи,
Што в гради срце бодри ил коси,
Дал чувствува љубов ил омраза носи?
Иако времето одминува, таа за него е најубавата жена. Нејзината земна убавина ја споредува со божествената, а тој ја посакува. Не ги крие своите страсти, својот телесен копнеж по неа. Од една страна ја возвишува и ја сместува во облаците, а од друга, ја претставува како обична жена која би сакал да ја допира.
Но, смртта на Лаура го прекинува овој земен копнеж. Со нејзината смрт, возвишените чувства се засилуваат. Тој ја сместува во рајот и едвај успева да се помири со нејзината смрт. Во тие моменти посакува и самиот да умре зашто се чувствува преморен од долгото страдање. Ја посакува смртта како олеснување, како спас.
302.
Мислава моја ме крена на пат:
Неа ја барав по земјава сета,
ама ја нема во земскиов кат:
полична, горда ја видов кај шета
в градина рајска, со друшки, на пладне.
Рака ми зеде: „Се надевав - рече -
дека ќе дојдеш во Еденов вечен.
Денот ми сврши пред ноќта да падне...
Болка ти нанесов. Затоа вака
тебе те чекам. А онолку мил
превезов прекрасен беше ти бил.“
Замолкна. Зошто ли повлече рака?
Зборот и беше и тажен, и меден:
- Уште за малку ќе останев в Еден!
Меѓу сонот и јавето, поетот започнува разговор со својата мртва сакана. Се теши со нејзините зборови и со нејзиниот повик и тој да дојде во рајот каде што ќе се сретнат. Но, тоа се само негови желби, дека можеби во смртта ќе го најде својот мир и остварувањето на љубовта. (Во реалниот живот Петрарка не и се доближил и никогаш не разговарал со неа). Тој си го замислува разговорот во кој таа го моли за прошка заради болката која му ја нанела, и жалењето по животот кој прерано и згаснал (Денот ми сврши пред ноќта да падне) и во кој можеби ќе имало шанса за остварување на љубовта. Иако само имагинарни, нејзините зборови му се толку мили што тој посакува да умре и да се најде со неа во рајот.
Желбата да и се придружи е најизразена во 333. сонет.
333.
Разболени рими, пат каменест, кама,
Земјата каде драгото ми богатство го скрива;
Викнете ја - одговор небото ќе ми даде -
Иако смртта и крие јама.
Речете и изгорен сум веќе од животот
Страден, бранови кај што пливаат;
Но, собирајќи ги листовите свои сиви,
Лека, полека одам по чекорите и диви;
Зборувам за неа жива ил мртва,
Но, жива така во бесмртност цела,
Светот треба така да ја запознае неа.
Нека пази на идењето мое,
Кое близу е сега; спремно нек ме чека
Кај неа нек ме прибере и нек ме викне така.
Иако жали што љубовта не му се остварила, тој е горд што останал чесен и што на тој начин ќе го заслужи местото во рајот, крај својата сакана Лаура:
365.
Плачам сега по деновите изминати, бол,
Кога за тебе се тресев, смртни свете,
Иако крилја имам, не летнав, не,
Пример да бидам, не долен и зол.
Ти, што злото го знаеш, и грешно и страшно,
На небото крал вечен, невидлив, со надеж
На душа да помогне што талка, слабее,
И маните со милост да и ги замени;
Живеев ли така во борба и бури,
Мирно да си умрам, ако животот
Залуден беше, смртта чесна нека биде.
Смртта и животот што крајот го чекаат,
Раката твоја милозливо помош нека даде:
Ти, барем знаеш, надеж во други немам.